De Geest van Gestel

Een gijzelaarskamp met veel lessen voor de huidige tijd

Januari was weer een maand met 5 woensdagen en dus was het de vijfde woensdag weer tijd voor een gezamenlijke activiteit van de leden van Fifty-One met hun partners. Op 29 januari werd een bezoek gebracht aan de expositie “Gegijzeld maar niet verslagen” in de Beekvlietboerderij in Sint-Michielsgestel, die die avond speciaal voor ons openstond. Deze expositie verhaalt van het dagelijkse leven van maatschappelijk vooraanstaande mannen die in de periode 4 mei 1942 tot 5 september 1944, om het Nederlandse volk in bedwang te houden, in gijzeling werden gehouden in het voormalige Kleinseminarie Beekvliet te Sint-Michielsgestel.

Voorafgaand aan de expositie luisterden we naar mevrouw Ronel Dielissen-Kleinjans, bestuurslid van de Stichting Gijzelaarskampen Sint-Michielsgestel, met een zeer informatieve, boeiende en erg indrukwekkende inleiding over deze oorlogsgijzeling. Een gijzeling die te midden van al het andere oorlogsleed vrij onbekend is gebleven maar een grote invloed heeft gehad op het naoorlogse Nederland en een veel grotere plaats in ons collectieve geheugen dient te krijgen.

In gijzeling werken aan Nederland

In totaal hebben meer dan 1200 gijzelaars voor korte of lange tijd in het gijzelaarskamp gezeten, waarvan 8 gijzelaars in september en oktober 1942 als vergelding zijn geëxecuteerd. Ondanks de dreiging en voortdurende angst ontstond, met vooraanstaande hoogleraren, politici, kunstenaars, schrijvers, journalisten, juristen, medici, geestelijken en burgemeesters, een veelzijdig wetenschappelijk leven in deze ‘Universiteit van Gestel’. Een select gezelschap, samenkomend als ‘De Heeren Zeventien’, dacht zelfs na hoe het na de oorlog beter zou kunnen met het sterk verzuilde Nederland. De ‘Geest van Gestel’ stond dan ook aan de wieg van het eerste naoorlogse kabinet (inclusief gijzelaar prof.ir. Willem Schermerhorn die de eerste naoorlogse premier van Nederland zou worden) met een netwerk van oud-gijzelaars en vormt vermoedelijk ook de oorsprong van het Nederlandse ‘poldermodel’.

Portretten

Dank zij de aanwezigheid van portretschilder Karel van Veen zijn portretten vastgelegd van minimaal 80 gijzelaars tijdens hun verblijf. Deze portretten werden vaak, verstopt tussen wasgoed, aan familieleden gezonden. De in de expositie getoonde portretten van Van Veen dragen bijzonder sterk bij aan de inleving van het dagelijkse leven. Karel van Veen karakteriseerde zijn 24 maanden verblijf kort en krachtig: “Alles bij elkaar genomen niet zo’n beroerd kamp, alleen kon je op ieder moment worden doodgeschoten”.

Historische Beekvlietboerderij

De expositie, tezamen met de zeer boeiende inleiding, maakte op alle deelnemers een grote indruk. Kampbegrippen zoals pietheinen en flots (soms edelflots of rotflots) zorgden voor glimlachen, maar de expositie liet ons eens te meer beseffen dat we altijd aan dit verschrikkelijke verleden herinnerd dienen te worden.

Vrede is niet vanzelfsprekend en met deze expositie blijven we beseffen dat dit nooit meer mag gebeuren en daar ook naar blijven handelen. De expositie in de Beekvlietboerderij levert daar een grote bijdrage aan en is dan ook van enorm historisch belang.

Een bezoek is sterk aan te raden, maar voor meer informatie is ook de website raadplegen: www.gijzelaarskampbeekvliet.nl